In het nieuwe rapport van het Commissariaat voor de Media staat dat jongeren voornamelijk sociale media gebruiken om op de hoogte te blijven van wat er speelt in de wereld. Vooral Instagram, TikTok, YouTube en Whatsapp zijn hun belangrijkste nieuwsbronnen. Dit gedrag is fundamenteel anders dan het gedrag van oudere nieuwsconsumenten en heeft consequenties voor de manier waarop jongeren op de hoogte blijven en voor de manier waarop zij relaties opbouwen met betrouwbare nieuwsmerken.
Het onderzoek van het Commissariaat van de Media (CvdM) heet: ‘Jongeren, Nieuws en Sociale Media, een blik op de toekomst van het nieuws.’ Voor het onderzoek zijn 2000 jongeren (tussen de 16 en 24 jaar) naar hun gedrag gevraagd. Om de resultaten in het juiste perspectief te plaatsen is ook een groep van 500 ouderen (40 tot 65 jaar) gevraagd naar hun nieuwsconsumptie.
Uit het onderzoek blijkt dat het leeuwendeel van jongeren (78%) sociale media gebruikt voor de nieuwsgaring. Zij gaan ervan uit dat het nieuws automatisch voorbijkomt in hun tijdlijnen, vooral via Instagram (65%), TikTok (40%), YouTube (38%), Whatsapp (34%) en Snapchat (23%). Facebook speelt maar een beperkte rol als nieuwsbron voor jongeren (19%), net als X (voorheen Twitter met 15%) en LinkedIn (10%).
Traditionele nieuwskanalen lopen jongeren mis
In het rapport is ook gevraagd welke nieuwsbronnen jongeren gebruiken. Naast social media (78%) is de directe omgeving van vrienden en familie een belangrijke nieuwsbron (66%). Meer traditionele nieuwsbronnen, zoals nieuwssites of -apps (48%), de tv-journaals (46%), digitale papieren kranten (16%) en tijdschriften (8%) worden minder door jongeren gebruikt. Veel jongeren geven aan dat ze juist verschillende kanalen combineren. Opvallend aan de grafiek hieronder is dat het gedrag van oudere nieuwsconsumenten een tegenovergesteld beeld laat zien.
Voor jongeren komt het nieuws ‘toevallig voorbij’
Onderstaande grafiek uit het onderzoek laat vooral zien dat jongeren ‘passieve nieuwsconsumenten’ zijn. Ze gaan niet – zoals de oudere doelgroep – via social media actief op zoek naar nieuws en ze volgen in veel mindere mate de social media accounts van nieuwsmakers. Nieuws vindt hen, doordat ze het toevallig voorbij zien komen op hun tijdlijnen of omdat iemand uit hun directe omgeving nieuws doorstuurt (vooral via WhatsApp). Een ander resultaat van het rapport is dat jongeren niet dezelfde sociale media gebruiken om op de hoogte te blijven als oudere nieuwsconsumenten. Naast de accounts van traditionele nieuwsmerken spelen ook zogenaamde nieuws-influencers een rol in het vervullen van de nieuwsbehoefte.
Nieuws zien op social en checken via Google
Opvallend aan het gedrag van jongeren is dat social media fungeren als belangrijkste nieuwsbron (78%), gevolgd door vrienden en bekenden (66%) en de nieuwssites en -apps (48%). Als ze het nieuws voorbij zien komen en ze willen checken of het een betrouwbare bron is, dan gebruiken jongeren vooral Google om meer te weten te komen over een onderwerp. Het rapport concludeert dat naast social media ook de zoekmachines belangrijk zijn in de nieuwsconsumptie van jongeren. Grote techbedrijven als Meta (Instagram, Facebook en WhatsApp) en Alphabet (zoekmachines Google en YouTube) spelen dus een bijzonder dominante rol in de verspreiding en toegankelijkheid van nieuws.
Andere conclusies uit het rapport kort samengevat
- Jongeren checken ‘s ochtends als eerste berichten op WhatsApp en Snapchat en sociale media tijdlijnen. Ouderen checken vaak als eerste de nieuwsites en -apps van gevestigde nieuwsmerken. Voor beide groepen geldt dat de mobiele telefoon hier een belangrijke rol speelt.
- Jongeren groeien op in een omgeving waar nieuws minder zichtbaar is. De krant is uit veel huishoudens verdwenen en het journaal wordt niet meer op een vaste tijd bekeken. Ook zien jongeren niet duidelijk of hun ouders nieuws lezen als ze op hun telefoon of laptop zitten.
- Kinderen van hoger opgeleide ouders praten thuis vaker over het nieuws dan kinderen van lager opgeleide ouders.
- Ondanks het feit dat nieuwsconsumptie bij jongeren heel anders verloopt, is het vertrouwen in de journalistiek wel hoog.
- Jongeren hebben meer vertrouwen in traditionele nieuwsmerken, zoals de NOS dan in alternatieve nieuwsbronnen, zoals die van nieuws-influencers.
- Ze hebben minder behoefte aan ‘hard’ nieuws, zoals politiek en economie, maar meer aan nieuws dat betrekking heeft op hun eigen situatie.
- Er is meer vertrouwen in nieuws als er ook een goede uitleg en context word gegeven in begrijpelijke taal.
Nieuwsmakers weten weinig raad met Reels en TikTok
De onderzoekers van het CvdM hebben ook met nieuwsmakers gesproken. Uit die gesprekken blijkt dat traditionele nieuwsorganisaties moeite hebben om hun artikelen te vertalen naar een goed format voor social media. Uit het rapport: “Traditionele nieuwsmakers zeggen zich terdege bewust te zijn van het feit dat hun nieuwsgebruikers steeds ouder worden en dat de aanwas vanuit jongere doelgroepen stagneert. Het veranderende mediagebruik wordt breed gezien als aanjager van deze ontwikkeling, maar dat lijkt nog niet te hebben geleid tot een grootscheeps offensief om jongeren te betrekken bij het nieuws of het eigen nieuwsmerk. De meeste inspanningen gaan niet veel verder dan pogingen om naamsbekendheid op te bouwen met aanwezigheid op sociale media, wat nog te vaak gebeurt met reguliere berichten in plaats van bijdragen die zich in vorm en inhoud conformeren aan de regels van het medium. Het is dan ook weinig verbazingwekkend dat het bereik van deze bijdragen beperkt is. Het is vaak nog conventioneel nieuws op een conventionele manier gemaakt en daar laten nieuwsmerken belangrijke kansen liggen. Vooral omdat die onder jongeren vaak nog best bekend zijn en ook worden vertrouwd door degenen die ze geregeld tegenkomen.”
Social media geen verdienmodel?
Waarom hebben journalisten zo’n moeite met die vertaalslag van artikelen naar social media formats? Volgens de onderzoekers komt dat omdat er op social media geen verdienmodel zit. Veel platforms, zoals Instagram Reels en TikTok hebben maar beperkte mogelijkheden die leiden naar traffic naar de nieuwssites. En dus zien veel commerciële nieuwsmerken daar geen brood in. Maar…als deze nieuwsmerken willen werken aan de relatie met toekomstige lezers en abonnees dan speelt social media dus wel degelijk een belangrijk rol in dit proces. Het rapport stelt: “Het is dus zaak voor nieuwsmerken om daar te zijn waar de jongeren zich bevinden – en dat is op sociale media, met name TikTok en, in iets mindere mate, Instagram.”
Breken met genre-conventies
Het rapport roept journalisten bovendien om op te breken met hun genre-conventies en nieuwsverhalen op een andere manier, in een andere taal en andere formats te verspreiden. De onderzoekers wijzen naar de succes van kanalen zoals NOS Stories en NOS op 3, maar ook naar de succesvolle kanalen van nieuws-influencers om aan te tonen dat een andere aanpak weldegelijk succesvol is.
Pluriformiteit van de media
Het rapport waarschuwt mediamakers en schetst een weinig rooskleurig scenario voor de toekomst: “Deze veranderde nieuwsconsumptie is blijvend: de mediaroutines die jongeren nu ontwikkelen, bepalen hun mediagedrag in de toekomst.”
De onderzoekers van het CvdM stellen dat jongeren de waarde van nieuws niet goed ervaren en dat mediamakers te weinig voeling houden met hun toekomstige gebruikers. “En dat heeft consequenties. Ten eerste komt de pluriform medialandschap (een belangrijke voorwaarde voor de vitaliteit van onze democratie), waar meerdere onafhankelijke nieuwsredacties hun werk doen, in het gedrang. Aan de andere kant waarschuwen binnen- en buitenlandse onderzoekers al eerder over de mogelijke consequenties van dit veranderende mediagedrag. Dit leidt tot fragmentarisering van de samenleving doordat jongeren en ouderen niet langer een gemeenschappelijk en door professioneel nieuws gevoed referentiekader delen.”
Aanbevelingen voor mediamakers
In het rapport geven de onderzoekers verschillende aanbevelingen voor nieuwsredacties.
• 1: Ontwikkel als nieuwsorganisatie een aanpak om nieuws zichtbaar, vindbaar en herkenbaar te maken voor jongeren. Breken met journalistieke conventies en inzet van sociale media zijn daarbij noodzakelijk.
2: Onderzoek de mogelijkheid van (tijdelijke) stimuleringsmaatregelen voor de nieuwssector om specifiek op jongeren gerichte initiatieven te ontwikkelen, zoals bij het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek of de stichting Democratie en Media.
• 3: Reguleer tech bedrijven zo snel mogelijk, zodat nieuws prominenter wordt in het aanbod en nieuwe verdienmodellen voor de nieuwssector kunnen ontstaan.
• 4: Stimuleer nieuwswijsheid van jongeren binnen het onderwijs zodat zij profes-sioneel gemaakt nieuws leren herkennen, met extra aandacht voor jongeren met een praktijkgerichte opleiding.
Het hele rapport downloaden en lezen doe je via deze link: ‘Rapport Jongeren, Social Media en Nieuws, een blik op de toekomst van het nieuws’
Credits: Foto van Clem Onojeghuo via Unsplash
