Er is veel te doen over Vrij Nederland. En over Elsevier. En over de kwaliteitsjournalistiek in print. En dat is terecht. We hebben het over een uitstervend ras.
Vrij Nederland verlaagt z’n frequentie van wekelijks naar maandelijks en gaat investeren in online. Dagelijks wordt het nieuws van opinie voorzien en – overigens achter een pay wall – ter beschikking gesteld aan de abonnees. In 2012 deed HP/deTijd een vergelijkbare frequentieverlaging. Het deed de oplage tijdelijk iets herleven, maar niet voor lang.
Oplages gehalveerd
Piet Bakker duidde vandaag voor ons de cijfers (zie zijn grafiek hieronder). De opiniebladen in Nederland kennen kelderende oplages. In de afgelopen 15 jaar zijn de achterbannen zo’n beetje gehalveerd. En dat is niet zo gek als je ziet hoe het medialandschap in rap tempo aan het veranderen is.
Online concurrentie
De oplagedaling in het Nederlandse medialandschap laat vanaf 2009 een sterk neerwaartse lijn zien. Dat is ongeveer ook de periode dat het gebruik van social en online media enorm groeide. Er is in toenemende mate concurrentie als het om de tijd en aandacht van de lezer gaat. Belangrijk is om te onthouden dat Nederland een te hoge tijdschriftdichtheid heeft. We kennen ongeveer 1500 publieksbladen in vergelijking met de 600 in Duitsland.
Het fenomeen weekblad is eindig
Dat actualiteit een printproduct nodig heeft, is niet meer van deze tijd. Tot 15 jaar geleden was papier nog een uiterst effectieve manier om een grote groep lezers te bereiken, maar met de komst van online en social media is dat niet meer het geval.
Nieuws lees je op het moment suprême op internet of social media. Zelfs de krant is niet meer actueel, daarin lees je het nieuws van gister. Kranten hebben zich in de afgelopen 5 jaar opnieuw gepositioneerd als media waarin je achtergrond en opinie leest. Inderdaad, het domein van de opinie weekbladen.
Nieuwe platforms vernieuwen
Kan het online? Ja, dat denk ik wel. De Correspondent heeft goed laten zien dat kwaliteitsjournalistiek een toekomst heeft. Begin 2013 bokste dit online platform het voor elkaar om 20.000 abonnees af te sluiten die de start van een nieuw medium gezamenlijk mogelijk maakten. Bijna drie jaar later is dit aantal verdubbeld (en daarmee veel groter dan de oplages van HP/de Tijd, De Groene en Vrij Nederland.
Iedereen een opinie
“Het is een treurige dag voor de journalistiek”, zegt Teun Gautier, voormalig uitgever van De Groene Amsterdammer onlangs. En dat klopt niet. Je ziet dat met de komst van online platforms, zoals De Correspondent en bijvoorbeeld Follow the Money de kwaliteitsjournalistiek juist zich van z’n innovatieve kant laat zien. Een prachtig voorbeeld is Medium, een opinieplatform die open staat voor schrijvers en waar lezers de kantlijn kunnen gebruiken om hun eigen meningen achter te laten.
Krampachtig vasthouden aan het oude
Iedereen die roept dat de journalistiek naar de haaien gaat in dit dynamische medialandschap, is in verwarring. Dat papier z’n doeltreffendheid en actualiteit heeft verloren, betekent nog niet dat mensen geen behoefte hebben aan bepaalde informatie. Of aan een bepaald moment of ritueel die mensen in hun dag graag inlassen voor rust, bezinning en verdieping. En daar zit ‘m de toekomst, niet aan het krampachtig vastklampen aan een wegkwijnend abonneebestand.
